Canadese wetgeving inzake orgaanhandel en verplichte rapportage - De internationale coalitie om transplantatiemisbruik in China te beëindigen

Canadese wetgeving inzake orgaanhandel en verplichte melding

(Opmerkingen voorbereid voor levering aan de Canadian Transplant Summit Kidney Working Group, Banff, Alberta, 16 oktober 2019)

door David Matas

Ik ben een internationale mensenrechtenadvocaat gevestigd in Winnipeg. Ik benader de kwestie van misbruik van orgaantransplantaties met een bijzondere focus.

In 2006 werden de voormalige Canadese minister van Kabinet David Kilgour en ik gevraagd om te onderzoeken of beoefenaars van de spiritueel gebaseerde reeks oefeningen Falun Gong in China werden geoogst en gedood door middel van orgaanextractie. We kwamen tot de conclusie dat dit inderdaad gebeurde.

Ons voortdurende onderzoek en het werk van anderen hebben ons tot de conclusie gebracht dat dit nog steeds gebeurt, niet alleen bij beoefenaars van Falun Gong maar ook bij andere gewetensgevangenen, in het bijzonder Oeigoeren. Hoe wij en anderen tot deze conclusie kwamen, is een lang verhaal dat allemaal openbaar beschikbaar is, zowel op internet als in gepubliceerde boeken.

Een van de redenen, hoewel verre van de enige, kwamen tot de conclusie dat we dat deden, was dat er niets was om dit misbruik te stoppen, zowel in China als in het buitenland. De onvermijdelijke follow-up van ons onderzoek waaraan we deelnamen, was een poging om de lacune in de remedie te dichten door te pleiten voor remedies voor preventie en bestraffing. Het is deze poging die me hier vandaag brengt.

Ik waardeer de gelegenheid om deze groep toe te spreken, omdat ze onder haar leden verschillende mensen heeft die kennis hebben van en actief zijn in de kwestie, mensen die zelf stappen hebben gezet om het probleem op te lossen. De Beleidsverklaring van oktober 2010 van de Canadian Society of Transplantation en Canadian Society of Nephrology on Organ Trafficking and Transplant Tourism is niet alleen in Canada opmerkelijk, maar wereldwijd vanwege de gedetailleerde benadering van dit probleem.

Verschillende van de co-auteurs van die verklaring, waaronder de voorzitter van deze sessie, Jagbir Gill, zijn hier vandaag aanwezig. Die verklaring bepaalt met name dat:

“Patiënten moeten worden voorgelicht over de schade die kan ontstaan aan degenen die organen verstrekken via transplantatietoerisme. … organen zouden met geweld zijn afgenomen en individuen kunnen zelfs zijn gedood om hun organen te verkrijgen.”^[1]

Wetgevende geschiedenis

Canadese wetgevende inspanningen om medeplichtigheid aan transplantatiemisbruik in het buitenland te bestraffen, zijn onregelmatig geweest. Er zijn vier wetsvoorstellen van particuliere leden over dit onderwerp in het Lagerhuis geweest. Geen enkele is verder gegaan dan de eerste lezing. Er was Bill C-500 geïntroduceerd op 5 februari 2008 door Borys Wrzesnewskyj^[2], Bill C-381 geïntroduceerd op 7 mei 2009 ook door Borys Wrzesnewskyj^[3], Bill C-561 geïntroduceerd op 6 december 2013, door Irwin Cotler^[4] en Bill C-350 op 10 april 2017 geïntroduceerd door Garnett Genuis^[5].

Borys Wrzesnewskyj en Irwin Cotler zijn liberalen. Garnett Genuis is conservatief. Er was dus partijoverstijgende steun voor de wetgeving.

De reden dat de wetsvoorstellen niet verder kwamen dan de eerste lezing, was niet zozeer verzet tegen de wetsvoorstellen als wel het vinden van parlementaire tijd. De agenda van het Lagerhuis wordt bijna volledig ingenomen door het overheidsbedrijf. De rekeningen van particuliere leden klauteren door elkaar voor de kleine resterende tijd. Omdat er zoveel van deze rekeningen zijn, gaan de meeste nergens heen. De regering was nooit tegen, maar gaf de wetgeving niet hoog genoeg prioriteit om er parlementaire tijd aan te besteden.

Het probleem van het vinden van tijd om de wetgeving uit te vaardigen werd uiteindelijk aangepakt door de Senaat, die minder bezig is met regeringszaken dan het Lagerhuis en, met het nieuwe benoemingssysteem voor onafhankelijke senatoren, ook minder verwikkeld is in partijdige ruzie. Senator Salma Ataullahjan introduceerde in oktober 2017 Bill S-240^[6] die de Senaat heeft aangenomen en vervolgens, met amendementen, het Lagerhuis.

Het wetsvoorstel ging vervolgens terug naar de Senaat voor goedkeuring van de versie van het Lagerhuis. De verkiezingen kwamen echter tussenbeide en maakten een einde aan alle parlementaire zaken.

Verschillende versies van het wetsvoorstel kregen unanieme steun van beide kamers van het Parlement. Wetsontwerpen kunnen aan het begin van een nieuwe zitting van het Parlement door middel van een motie worden hersteld in hetzelfde stadium dat ze aan het einde van de vorige zitting hadden bereikt.^[7] De House of Commons-versie van het wetsvoorstel wacht op de post-verkiezingssessie van het parlement voor een motie in beide kamers om het wetsvoorstel te herstellen in hetzelfde stadium als tijdens de vorige sessie, definitieve goedkeuring door de Senaat en wetswijziging.

Na de verkiezingen moet er een gezamenlijke inspanning zijn, waarbij ik deze groep en de Canadian Society of Transplantation uitnodig om zich aan te sluiten, om een dergelijke motie zo snel mogelijk in beide kamers te laten aannemen. Hoewel de goedkeuring van een dergelijke motie niet onvermijdelijk is, lijkt het waarschijnlijk dat een wetsvoorstel tot dusver is ingediend zonder oppositie. Aangezien niemand in beide kamers van het Parlement tegen het wetsvoorstel was, zou het voor de meerderheid in beide kamers verrassend zijn om zich tegen een dergelijke motie te verzetten.

Problemen

De onderwerpen die tijdens het debat over het wetsvoorstel aan de orde kwamen, waren:

De noodzaak van het wetsvoorstel: De kwestie hier is zowel juridisch als praktisch. Waarom was de huidige wet onvoldoende? Wat gebeurt er in het buitenland waardoor het wetsvoorstel nodig is?

Verplichte rapportage: Moeten gezondheidswerkers worden verplicht om het transplantatietoerisme van hun patiënten aan gezondheidsbeheerders te rapporteren? De Eerste Kamer heeft bij amendement een meldingsplicht ingevoerd. Het Lagerhuis heeft het amendement gestript bij het aannemen van het wetsvoorstel. De Senaat, als het wetsvoorstel wordt aangenomen, zal deze strippen moeten accepteren. Het is de vraag of latere wetgeving deze rapportage zou moeten verplichten.

Patiëntenaansprakelijkheid: Het huidige wetsvoorstel legt potentiële strafrechtelijke aansprakelijkheid op aan transplantatietoeristen. Sommigen waren van mening dat patiënten immuun moesten zijn voor vervolging.

Lijst: een vereiste om publiekelijk degenen die betrokken zijn bij misbruik van orgaantransplantaties op een lijst te zetten, met de daaruit voortvloeiende nadelige gevolgen voor degenen die op de lijst staan, waaronder bevriezing van tegoeden en een immigratieverbod, stond in eerdere wetsvoorstellen over dit onderwerp, maar staat niet in het huidige wetsvoorstel. Moet via latere wetgeving een vermeldingsvereiste worden ingevoerd?

Toestemming: Er was discussie toen het huidige wetsvoorstel door het parlement ging over wat toestemming was, aan welke drempel moest worden voldaan om vast te stellen dat de orgaanbron had ingestemd met de orgaandonatie. Er waren verschillende amendementen op dit punt.

Toepassingsgebied: Het wetsvoorstel is alleen van toepassing op Canadese staatsburgers en permanente inwoners. Moet het ook voor bezoekers gelden? Moet Canada bezoekers kunnen vervolgen voor medeplichtigheid aan transplantatiemisbruik in het buitenland?

Middel: Is een wet nodig of effectief om transplantatietoerisme tegen te gaan? Is beroepsethiek voldoende?

In een notendop, mijn antwoord op elk van deze zeven problemen is dit:

Er is zowel een praktische als juridische noodzaak voor het wetsvoorstel om transplantatietoerisme en orgaantransplantatiemisbruik in het buitenland effectief te bestrijden.

Er zou later wetgeving moeten komen om verplichte rapportage in te voeren.

Patiënten dienen niet gevrijwaard te zijn van aansprakelijkheid, hoewel overwegingen die van toepassing zouden moeten zijn op hun aansprakelijkheid anders zouden zijn dan die welke zouden moeten gelden voor de aansprakelijkheid van anderen. De discretionaire bevoegdheid van de openbare aanklager moet voldoende zijn om ongepaste vervolging van patiënten te voorkomen.

In het licht van andere wetgeving die is aangenomen sinds de vorige wetsvoorstellen werden voorgesteld, de Magnitsky-wet, is er niet langer behoefte aan een bevoegdheid in deze wetgeving om publiekelijk personen op te sommen die betrokken zijn bij misbruik van orgaantransplantaties.

De vorm van instemming die vereist is in het wetsvoorstel zoals het er nu uitziet, is adequaat.

Latere wetgeving moet de reikwijdte van het wetsvoorstel uitbreiden naar bezoekers.

Beroepsethiek, hoewel belangrijk, is op zich niet voldoende om de problemen op te lossen die het wetsvoorstel behandelt. Een voor de hand liggende reden is dat beroepsethiek alleen professionals omvat en niet makelaars.

Elk van deze zeven reacties zou uitgebreid kunnen worden uitgewerkt. In het licht van het feit dat er in beide kamers van het Parlement overeenstemming lijkt te zijn over min of meer alles, behalve de verplichte rapportage, en gezien de korte tijd die ik heb, wil ik daar specifiek op ingaan.

Verplichte rapportage

De Senaatsversie van het wetsvoorstel bevatte een bepaling over verplichte rapportage die vereiste dat elke arts

“wie een persoon behandelt in verband met een orgaantransplantatie moet zo spoedig als redelijkerwijs mogelijk is, aan de daartoe bij beschikking van de Gouverneur in de Raad aangewezen autoriteit de naam van die persoon, indien bekend, en het feit dat de persoon een orgaantransplantatie hebben gekregen.”^[8]

Soortgelijke bepalingen waren opgenomen in de wetsvoorstellen van de voorganger van het Lagerhuis.

Parlementslid Raj Saini die het amendement in het Lagerhuis heeft ingediend om de rapportageplicht uit het wetsvoorstel te schrappen, zei dit ter rechtvaardiging van het amendement:

'Hiervoor zet ik mijn medische hoed op. [Hij is apotheker.] Ik stel voor clausule 2 te wijzigen door de regels 34 tot en met 39 op pagina 2 te schrappen. De meldplicht vervalt. Er zijn verschillende problemen met deze meldplicht. Als je kijkt naar de medische professie, of je nu een arts, verpleegkundige of apotheker bent, denk ik niet dat je je medische privacycode zou breken om aan een andere autoriteit te rapporteren. Ik denk niet dat dat mogelijk zou zijn; ik vind het ook niet nodig. Ook maakt u inbreuk op de provinciale en territoriale jurisdictie met betrekking tot gezondheid, wat een ander probleem zou zijn.

Het andere is dat de manier waarop het is geschreven, in grote lijnen orgaantransplantaties zou vastleggen die legaal in Canada zijn gebeurd en dat je een andere rapportage-autoriteit zou moeten creëren, wat volgens mij niet nodig is.

Wat betreft de meldingsplicht, ik zal u een heel duidelijk antwoord geven. Als iemand een transplantatie gaat ondergaan in een ander rechtsgebied en ze komen naar Canada en gaan naar een arts, dan zal de arts dat niet melden. Als die patiënt bij mij komt, zijn er heel specifieke, gerichte medicijnen voor transplantatiepatiënten. Ik zal het in geen geval melden. Als de persoon medische zorg nodig heeft in een ziekenhuis en er is een verpleegkundige bij betrokken, dan kan een verpleegkundige dat niet echt melden.

Deze meldplicht is niet praktisch. Het gaat een ander regime creëren, dat uiteraard middelen gaat kosten. Ik vind de meldplicht niet nodig, dus ik zeg dat we die gewoon moeten schrappen."^[9]

Kort samengevat waren zijn bezwaren dat:

a) verplichte melding schendt de vertrouwelijkheid van de arts-patiënt,

b) verplichte rapportage maakt inbreuk op provinciale jurisdictie, en

c) het wetsvoorstel vereiste onnodige rapportage, de rapportage van transplantaties die rechtmatig in Canada hebben plaatsgevonden.

Constitutionaliteit

Hoewel ik de grondwettelijke opvattingen van Raj Saini in twijfel trek, mogen die opvattingen geen belemmering vormen voor verplichte rapportage. Verplichte rapportage zou provinciaal kunnen worden geregeld. Er is al enige interesse getoond in de provincie Alberta om verplichte rapportage voor deze provincie in te voeren.

Er is een breed scala aan provinciale medische rapportagevereisten. Om het voorbeeld te nemen van slechts één provincie, Ontario, heeft die provincie drieëndertig verschillende medische rapportagevereisten.^[10] Zowel zelfrapportage als rapportage over patiënten is vereist. Rapportage over patiënten vindt plaats in situaties waar patiënten slachtoffer zijn en waar ze dat niet zijn.

Rapporteren waar patiënten slachtoffer zijn, is vereist voor:

Kindermishandeling

verwaarlozing van kinderen

Misbruik in langdurige zorg en bejaardentehuizen

Verwaarlozing van langdurige zorg en bejaardentehuizen

Seksueel misbruik van een patiënt

Schotwonden

arbeidsongeschiktheid van de gezondheidsinstellingen

Incompetentie van gezondheidsfaciliteiten

Gezondheidsinstellingen seksueel misbruik

Rapportagevereisten voor gezondheid en veiligheid op het werk

Voorkeurstoegang tot gezondheidszorg

Fraude met gezondheidskaarten

Privacyschendingen

Rapportage over patiënten waarbij patiënten geen slachtoffer zijn, is vereist voor:

Verminderde rijvaardigheid

geboorten

Doodgeborenen

Sterfgevallen

Overdraagbare ziekten

Ziekten die van belang zijn voor de volksgezondheid

Omstandigheden van piloten die een gevaar kunnen vormen voor de luchtvaartveiligheid

Omstandigheden van luchtverkeersleiders die een gevaar kunnen vormen voor de luchtvaartveiligheid

Houders van maritieme certificaten die een aandoening hebben die een gevaar kan vormen voor de maritieme veiligheid

Spoorwegarbeiders, die een positie bekleden die van cruciaal belang is voor de veiligheid op het spoor, die een aandoening hebben die waarschijnlijk een bedreiging vormt voor de veilige spoorwegactiviteiten

Penitentiaire inrichtingen ziekte van gedetineerden

In sommige van deze situaties zijn patiënten daadwerkelijke of potentiële slachtoffers. Het melden van feitelijke en/of potentiële daders doet zich ook voor bij kindermishandeling of verwaarlozing waarbij de persoon die verantwoordelijk is voor het misbruik of de verwaarlozing behandeling voor het kind zoekt. Rapportage is toch verplicht.

Zelfrapportage is vereist voor:

Beëindiging van gereguleerde gezondheidswerkers

Beperking van tewerkstelling, privileges en partnerschappen van gereguleerde gezondheidswerkers

delicten

Professionele nalatigheid en wanpraktijken

Bevindingen door een andere professionele regelgevende instantie

Kosten en borgtochtvoorwaarden

Gecontroleerde drugs en stoffen verloren

Gecontroleerde drugs en substanties gestolen uit kantoor

Communautaire behandelplannen

Vertrouwelijkheid

Als we rekening houden met dat zijn tien provincies en drie territoria, elk met hun eigen rapportagevereisten en extrapoleren, hebben we te maken met ruim 400 rapportagevereisten in Canada. Het is abnormaal om tegen verplichte rapportage van transplantatietoerisme in deze algemene rapportagevereiste te zijn.

De kwestie als vertrouwelijkheid van de patiënt bestempelen, is een verkeerde karakterisering. De vraag moet zijn, wat is er anders aan transplantatietoerisme dat de vertrouwelijkheid van patiënten in deze context belangrijker maakt dan in alle andere contexten waar rapportage vereist is? Het antwoord op de vraag, zo gesteld, is zeker niets.

De waarde van bijvoorbeeld een verdediging tegen wapengeweld, bescherming van kinderen tegen misbruik of luchtvaartveiligheid heeft gezegevierd boven de waarde van de vertrouwelijkheid van patiënten in de gezondheidszorg. Het zou hetzelfde moeten zijn voor misbruik van orgaantransplantaties.

Op deze gebieden bestaat enige zorg dat verplichte melding nadelige gevolgen voor de gezondheid kan hebben. Per saldo is echter het besluit geweest dat we beter af zijn met een verplichte melding dan zonder. Het algemene belang dat de samenleving heeft bij het voorkomen van vuurgevechten en kindermishandeling overheerst. Hetzelfde kan gezegd worden over misbruik van orgaantransplantaties.

Naast de verplichte melding voorziet de wetgeving ook in een permissieve melding. De melding is toegestaan, ook al zou de melding zonder de toestemming de vertrouwelijkheid van de patiënt schenden. In Ontario, bijvoorbeeld, mogen artsen op grond van de Personal Health Information Protection Act, 2004, persoonlijke gezondheidsinformatie over een persoon vrijgeven als ze redelijke gronden hebben om aan te nemen dat openbaarmaking noodzakelijk is om een significant risico op ernstig lichamelijk letsel aan een ander te elimineren of te verminderen.^[11]

Bij Smith tegen Jones, een psychiater in 1999, verzocht om een verklaring van de rechtbank dat hij een plan kon onthullen dat een patiënt had om prostituees te ontvoeren, verkrachten en vermoorden. De patiënt was naar de psychiater verwezen door een advocaat die de persoon verdedigde op beschuldiging van zware aanranding van een prostituee. Het Hooggerechtshof van Canada trok bij het overwegen van het privilege van een advocaat-cliënt een analogie met de vertrouwelijkheid van de arts en de patiënt en oordeelde dat het privilege kan worden opgeheven als er een dreigend risico is op ernstig lichamelijk letsel of overlijden voor een identificeerbare persoon of groep.^[12]

De common law-test voor openbaarmaking uiteengezet in de Smith tegen Jones geval is strenger dan de wettelijke test uiteengezet in de Ontario Personal Health Information Protection Act, 2004. In Ontario en elk ander rechtsgebied met een gelijkaardige wet, zou de wettelijke test prevaleren. Waar er geen wettelijke test is, is de common law-test uiteengezet in Smith tegen Jones zou van toepassing zijn.

Naar mijn mening voldoet informatie die een patiënt over transplantatiemisbruik in het buitenland veroorzaakt, zowel voor als na transplantatietoerisme, aan zowel de wettelijke als de common law-tests. Openbaarmaking van transplantatietoerisme naar China is noodzakelijk om het significante risico op voortzetting van transplantatiemisbruik in China te elimineren of te verminderen. Als die informatie niet wordt bekendgemaakt, ontstaat er een onmiddellijk risico op ernstig lichamelijk letsel of overlijden aan identificeerbare groepen personen in China – Falun Gong en Oeigoeren.

Vorm van rapportage

Hoewel ik de opname van de vereiste van verplichte rapportage in de gewijzigde Senaatswet verwelkom, erken ik de kritiek van Raj Saini MP dat de vorm van rapportage veel te wensen overliet. De verplichte rapportage, zoals die was opgesteld, vergde zowel te weinig als te veel.

Het was teveel in die zin dat elke transplantatie moest worden gemeld, niet alleen transplantaties in het buitenland. Het was te weinig in die zin dat de naam van de patiënt niet de enige informatie is die moet worden gerapporteerd, en zelfs niet de belangrijkste. Wat moet worden gemeld, is het land van transplantatie, het ziekenhuis van transplantatie en de transplanterende arts of artsen.

De Taiwanese wetgever heeft op 22 november 2012 besloten dat het ministerie van Volksgezondheid grote medische instellingen en artsen moet verplichten om het land van transplantatie en ziekenhuisinformatie (inclusief chirurgen) te registreren van elke patiënt die een orgaantransplantatie in het buitenland heeft ondergaan. De opname moet worden gedaan wanneer de patiënten na thuiskomst een postoperatieve ziektekostenverzekering aanvragen.^[13]

Dit is een vereiste dat patiënten rapporteren aan artsen en ziekenhuizen, niet dat artsen en ziekenhuizen rapporteren aan gezondheidsbeheerders. Dus als rapportagevereiste is het op zich ook niet afdoende. Wat Canada nodig heeft, is een combinatie van het voorstel van de Senaat en de resolutie van Taiwan, het soort rapportage dat de resolutie van Taiwan voorstelt, maar rapporteren aan de autoriteit die het wetsvoorstel van de Senaat voorstelt.

Vrijwillige rapportage

Het verschil tussen een wettelijke meldingsplicht en geen dergelijke eis is niet het verschil tussen vertrouwelijkheid en een uitzondering op vertrouwelijkheid. Ook zonder verplichte melding bestaat de uitzondering op vertrouwelijkheid. Het verschil is veeleer dat met een meldingsplicht de openbaarmaking veelomvattend zal zijn. Zonder verplichte rapportage zal de openbaarmaking fragmentarisch zijn. Het is moeilijk om enige rechtvaardiging voor fragmentarische onthulling te doorgronden.

Het Canadian Organ Replacement Register van het Canadian Institute for Health Information heeft in november 2016 een vrijwillig rapportagesysteem opgezet voor transplantaties in het buitenland.^{^[14]} De procedure maakt gebruik van het bestaande Uitkomstformulier Transplantatieontvanger. In de instructies staat dat "in het veld Transplantatieziekenhuis, '88888' wordt ingevoerd om een buitenlands ziekenhuis aan te geven en "het transplantatieland in het veld Overige op te nemen". In de instructies staat ook dat "als er geen donorinformatie beschikbaar is, de optie '98 Onbekende transplantatie buiten het land'" moet worden geselecteerd.

Het formulier geeft dus het land van transplantatie weer, maar niet het ziekenhuis van transplantatie of de transplanterende arts. Hoewel er nu bijna drie jaar gegevens worden verzameld, zijn er geen geaggregeerde cijfers die de resultaten van deze gegevensverzameling weergeven.

De introductie van vrijwillige melding is welkom. Het formulier moet meer informatie bevatten dan het doet. De geaggregeerde resultaten moeten openbaar worden gemaakt. Medische verenigingen en ziekenhuizen, zelfs ministeries van Volksgezondheid, moeten beleid aannemen dat het melden van transplantatietoerisme geen strafbare schending van de vertrouwelijkheid van de arts-patiënt vormt.

Maar zelfs als dat allemaal gebeurt, zal een dergelijke benadering waarschijnlijk niet leiden tot het rapporteren van elk geval van transplantatietoerisme. Zonder verplichte melding blijft de zwarte markt in organen duister.

Follow-up

Dr. Jagbir Gill, voorzitter van deze sessie, sprak namens de Canadian Society of Transplantation tot de Canadese Senaatscommissie voor mensenrechten, toen hij overweegt om verplichte rapportage op te nemen in Bill S-240, zei dit:

"Ik denk eigenlijk dat verplichte rapportage zou werken in termen van het verkrijgen van de cijfers. Het is iets dat vereist is. Ik ben bang dat de meldplicht in het kader van de strafwetgeving wat strenger wordt en dat je meer weerstand krijgt van de artsengroepen.

Verplichte rapportage is echter van cruciaal belang als eerste fase om de omvang van het probleem te doorgronden. De wet, op zichzelf, verplicht en stelt een reeks stappen in die vereist dat dat onderwijsstuk wordt uitgevoerd, dus we moeten die informatie verkrijgen. Er zijn mechanismen in bestaande registers om bijvoorbeeld de verplichte rapportage daadwerkelijk in te voeren, althans op brede schaal, om te zeggen of een transplantatie buiten het land heeft plaatsgevonden. Zelfs dat kan robuust worden vastgelegd. Ik ben het er eigenlijk wel mee eens. Ik denk dat dat belangrijk zou zijn."^[15]

Ook hier zou ik deze groep en de Canadian Society of Transplantation willen aanmoedigen om mee te doen. Ik verwelkom de steun van verplichte rapportage van de Canadian Society of Transplantation in de hoorzittingen van het wetsvoorstel, ook al is het alleen maar ondersteuning voor statistische rapportage.

Maar nu de verplichte rapportage deels op grondwettelijke gronden uit de federale wetgeving is ontdaan, verschuift het terrein van de belangenbehartiging naar de provincies en territoria. De Canadian Society of Transplantation zou moeten zeggen over verplichte rapportage aan elke provincie en elk gebied, tenminste wat ze tegen het parlement hebben gezegd.

De huidige Senaatswet is een positieve stap in de strijd tegen de Canadese medeplichtigheid aan misbruik van orgaantransplantaties in het buitenland. Het is echter geen volledig wetgevend antwoord. Verdere wetgeving over het onderwerp moet worden uitgevaardigd.

………………………………………………………………………………………………………………………..